In de MF/HF-frequenties is het ook mogelijk om met de radiotelex te werken. DE MF/HF-zender moet aan staan, anders werkt deze telex niet. En de zender moet ook op de juiste frequentie zijn afgestemd. Nu is dit al weer een verouderde methode, omdat ook op zee het emailverkeer er voor in plaats is gekomen. De radiotelex lijkt op een ouderwetse typemachine. Het vereist een kleine studie om dit apparaat te bedienen. Om over te gaan van letters naar cijfers moet men eerst ‘figure shift’ indrukken. Het is mogelijk om met 32 tekens te werken. Bij de nieuwere typen gaat het wat vlotter en is die ‘figure shift’-knop er niet meer. De computer doet de overgang van letters naar cijfers zelf.

Een telexkarakter bestaat bij radioverkeer uit 7 bits (Baudotcode). Er wordt ook met verschillende toontjes gewerkt die de computer zelf herkent en dan weet of het om het begin of om het einde van een karakter gaat. Die toontjes heten ‘Mark’ en ‘Space’. Er kunnen 400 karakters per minuut worden verzonden. Tegenwoordig tik je de teksten in op de computer en dan worden de tekens omgezet in telextekens.

De telex kan ook op de MF-HF-zender/ontvanger worden aangesloten. Men noemt dit dan TOR (Telex over Radio). Tussen de MF/HF-zender en de telex zit dan een omzetter die men converter noemt. Deze maakt de telexsignalen geschikt om te kunnen verzenden. Om een telexsignaal goed te kunnen ontvangen moet er op 1.7 KHz worden afgestemd. Dit heet de ‘assigned frequency’. De modulatie is J2B of FiB. Deze werken beide. Telex wordt ook wel ‘Narrow Band Direct Printing’ (NBDP) genoemd.

Er is een tweezijdige verbinding nodig (Paired Frequencies). De foutcontrole heet ‘Automatic Request for repetition’ (AQR) en elk karakter wordt twee maal uitgezonden. Het bericht is slechts door één station te ontvangen. Selective Forward Error Correcting. Berichten worden in blokken verzonden. Fec is de afkorting van Forward Error Controle. Niet ieder schip of kustwachtstation is uitgerust met telex. Zie list of Coast Stations Radiotelex werkt met een ‘selective call-number’. Een kustwachtstation verstuurt een ‘free signal’ als de frequentie vrij is. Elk ontvangen bericht krijgt een referentienummer.

ISS en IRS. Het station dat in de ARQ-mode een bericht overbrengt wordt de Information Sending Station genoemd, ISS dus. Het ontvangende station heet dan weer Information Receiving Station. (IRS), maar beide stations beschikken over een zender en ontvanger. Aan het controlesignaal kun je horen of er ontvangen (één karakter) dan wel verzonden (een blok van drie karakters ) wordt. Omdat een bericht slechts voor één station bestemd is kan een ander scheepsstation niet meelezen.

FEC. In de Fec-mode is er sprake van een eenzijdige communicatie. Een voorbeeld daarvan is het verzenden van een weerbericht door een kuststation. Een bericht aan alle schepen waar geen replay op komt. Verder verkeerslijsten en berichten voor schepen die in een bepaalde haven liggen. Dus de Fec-mode is voor eigenlijk eenrichtingsverkeer. Bij radio-noodverkeer wordt bij voorkeur gebruik van de FEC-mode, omdat iedereen kan meelezen. Bij DSC en Navtex word de FEC-mode ook gebruikt. Navtex hebben we bij GMDSS al behandeld en daar worden MSI-berichten verzonden. De Navtex-berichten worden in de MF-band 518 KHz verzonden. Als je MSI-berichten in A3- en A4-gebieden wilt ontvangen, doe je dat met een satellietontvanger met mogelijkheden voor EGC (Enhances Group Calling). Dan komen er Navtex-berichten binnen via een satellietsysteem. Bij FEC wordt elk karakter twee keer uitgezonden. Als er een sterretje in beeld verschijnt, weet je dat een karakter niet goed is doorgezonden. Berichten via de FEC-mode kun je meelezen op het scherm. Daarom moeten noodberichten via de radiotelex via de FEC-mode worden verzonden. Bij berichten in de ARQ-mode kunnen derden de berichten niet meelezen. Dus in de FEC-mode kan er niet worden meegelezen. Ook in de Selfec-mode weet de zender en alleen de ontvanger wat er in het bericht staat. Een bericht wordt dan in een andere verhouding verzonden.

Als men op het display van de MF/HF het woord ‘TELEX’ ziet staan heeft men voor de mode J2B gekozen. Dit is een vaak voorkomende examenvraag.

Procedure. Je kunt een station aanroepen in de ARQ- of Selfec-mode en je moet dan gebruikmaken van het ‘selective call’-nummer. Voor schepen een getal van vijf en voor een kustwachtstation een getal van vier cijfers. Men vindt de nummers in de al eerder genoemde boekwerken. Voor het maken in de ARQ-mode moet er eerst op de juiste frequentie worden afgestemd. Je moet controleren of het te ontvangen station het juiste station is. Dit kan omdat je aan het ingebouwde morsesein een controle kunt uitvoeren. In het boek Coast Radio Stations (ARLS) volume 1, kun je die morsecode terugvinden. Daar kun het ‘selective call’-nummer van het station ook vinden. Als je een schip moet hebben dan op het toetsenbord ARQ en het selective call-nummer intikken. Daarna enter en :5.

De zender gaat dan met een startcyclus aan de gang. Als het ontvangende station dit goed ontvangt komt een antwoord met controlesignalen. Kies dan (+?) de positie achter het selective call-nummer waar de roepnaam van het schip staat en een X. Dit betekent dat het om een mobiel station gaat. Er wordt veel met de functieknoppen van het toetsenbord gewerkt, Je moet een zend- en een ontvangfrequentie invoeren. De radiotelex werkt niet als de MF/HF-zender niet aanstaat. Er moet ook een selective call-nummer van de ontvanger worden ingevoerd en een tijd waarop het zenden moet beginnen en een tijd waarop er gestopt kan worden. Er is een gelegenheid een tekst in te voeren en alles gaat in de Engelse taal. Er wordt dus eigenlijk alleen maal met het toetsenbord gewerkt. Het is dus ook mogelijk om een bericht naar een wat telex te verzenden. Te beginnen met dirtlx04412345+. Met dirtlx opent men de telex lijn. 044 is het telexnummer voor Nederland, en 12345 is het abonneenummer. Met de + sluit men het commando.

Het kuststation komt met mom en eventueel met het gevraagde nummer. Daarna staat 12345 KPN NL in het scherm en is de verbinding tot stand gebracht. Hierna de gegevens controleren en dan msg+ intikken. Op het toetsenbord kan men de te versturen tekst schrijven te eindigen met kkkk. De landlijn wordt nu geopend. Het kuststation laat weer ga+ zien. Met brk+ kan je de verbinding met het kusstation verbreken.

Er zijn heel wat commando’s in het telexverkeer:

ARQ 32205 Het leggen van een contact met een kuststation.

3220 auto g Verbinding met het kuststation.

Maar 34221 phggx ga+ dirtlx04412345+ mom 04412345 zijn allemaal codes die aangeven dat er verbinding met een kuststation is.

12345 KPN nl en msg+? geven aan dat er verbinding met de Kustwacht en de walabonnee is.

kkkk verbreken brk+ ook verbinding verbreken.

Het mag duidelijk zijn dat het versturen van een telexbericht geld kost. Maar ook de tijd speelt een rol. Als je tijdens de verbinding zit te niksen tikt de rekening door.

Er zijn nog meer commando’s:

opr+ verzoek om assistentie van de operator.

urg+ hulp van de operator bij nood, spoed en veiligheidsverkeer.

help+ Opgave beschikbaren diensten.

info+ info over de werkwijze van het kuststation.

dirtlxY+ doorverbinden voor telexgesprek met walabonnee.

msg+ vragen of er berichten zijn.

wx+ vragen naar weerbericht.

test+ vragen naar een test.

med+ verzoek om radio medisch advies.

tgm+ verzenden van radio telegrammen.

pos+ berichten over posities

rtl+ verzenden van radiotelex-letters.

Zo je ziet is het nog een heel werk om berichten via de radiotelex te verzenden. Het doet wat denken aan het werk van de oude marconist. De radiotelex komt nu minder voor en er zijn modernere manieren voor het verzenden van berichten. Als er een calamiteit aan boord is en je wilt doorgeschakeld worden door middel van een radiotexverbinding naar de operator en men ontvangst ga+ moet dat worden beantwoord met urg+.

Na het overbrengen van een bericht over een medisch advies in het automatische radio telexverkeer moet om een recu worden verzocht. Men moet wachten tot de operator zich meldt en eventueel met belsignalen de aandacht trekken. 2-digit Code Telex Services kan men vonden Inmarsat Maritieme Communication Handbook.